Bakı Dövlət Universiteti Tarix fakültəsi

ETL-İN TARİXİ:

Təhsil nazirliyinin və BDU rektorluğunun 1989-cü il tarixli əmrinə əsasən Tarix fakültəsinin nəzdində “Azərbaycanın tarixi demoqrafiyası” elmi tədqiqat laboratoriyası yaradılmışdır. 1989-2005-ci illərdə Elmi-tədqiqat laboratoriyasına Əməkdar elm xadimi, akademik Y.M.Mahmudov elmi rəhbərlik etmişdir. Azərbaycan Respublikasının Təhsil nazirinin 12 dekabr 1994-cü il tarixli 689 saylı əmrinə əsasən Tarix fakültəsinin nəzdində “Dünya azərbaycanlıları: tarixi-demoqrafiya” ETL-nin təşkili barədə sərəncam verilir. Rektorun 11.IX.2001-ci il 1/190 saylı əmrinə əsasən Tarix fakültəsinin nəzdində “Azərbaycanşünaslıq” Elmi-Tədqiqat Mərkəzi yaradılmış və “Dünya azərbaycanlıları: tarixi-demoqrafiya” elmi-tədqiqat bölməsi onun tərkibinə daxil edilmişdir. Rektorun “ETM və ETL-lərin idarə olunmasının təkmilləşdirilməsi haqqında” 11.11.2010-cu il R-72 saylı əmrinə əsasən “Dünya azərbaycanlıları: tarixi-demoqrafiya” bölməsi yenidən ETL olaraq “Azərbaycan tarixi (təbiət fakültələri üzrə)” kafedrası nəzdində fəaliyyət göstərir.

Bu illər ərzində ETL-də vaxtı ilə çalışan və dünyalarını dəyişən alimlər adlarını qeyd edək: Mahmud İsmayılov, Ataxan Paşayev, Rafael Qurbanov, baş laborant Azər Paşayev, gənc aspirant Kəmalə İsmayılova və diasporaşünas alim Gülzar Novruzova, həmçinin ETL-də işləmiş və hazırda əmək fəaliyyətlərini digər yerlərdə davam etdirən alimlərdən Kərim Şükürov, Arzu Məmmədova, Əlihüseyn Əsgərov, Elbəy Əlibəyov, Nigar Məmmədova, Xumar Vahidova, Həcər Verdiyeva, Nuridə Quliyeva, Gövhər Rizayeva, Leyla Vaqif qızını qeyd etmək olar.

ETL-İN ELMİ FƏALİYYƏTİ:

1991-ci ildə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi bərpa edildikdən sonra tariximizin sovet ideologiyasının təsiri altında saxtalaşdırılmış və öyrənilməmiş bir çox məsələlərin tədqiqinə ehtiyac yarandı. Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) sülh müqavilələri ilə Azərbaycan torpaqları Rusiya və İran arasında bölüşdürüldükdən sonra yaranmış “tarixi Azərbaycan torpaqları” və ya “itirilmiş torpaqlar” problemi Vətən tarixşünaslığının həmin dövrdə tədqiqata cəlb edilmiş ən ciddi problemlərindən biri idi. Çarizmin ərazi islahatları nəticəsində sərhədlərimizdən kənarda qalmış Azərbaycan ərazilərinin tarixinin, həmçinin burada baş vermiş soyqırımlar, deportasiya və digər miqrasiya proseslərinin mənbələr əsasında öyrənilməsi, Dağlıq Qarabağ kimi süni şəkildə yaradılmış ərazi münaqişələrinin həqiqi tarixinin üzə çıxarılması baxımından da prinsipial əhəmiyyət kəsb edirdi. Azərbaycanın tarixi demoqrafiyasının sistemli şəkildə tədqiqinin vacibliyinə xüsusi önəm verən Yaqub Mahmudovun rəhbərliyi ilə ETL-də tarixi-demoqrafiya məktəbi yaradılmışdır.

ETL-İN KADR HAZIRLIĞI:

Uzun illər boyu tarixi-demoqrafiya sahəsində gərgin elmi araşdırmalar aparan ETL-in nəzdində yüksək ixtisaslı mütəxəssislər fəaliyyət göstərmişdir. Yüksək səviyyədə kadr hazırlığı nəticəsində ETL-də ölkədə yeganə olan tarixi-demoqrafiya məktəbi akad. Yaqub Mahmudovun və prof. Kərim Şükürovun sayəsində formalaşmışdır. Bunun nəticəsində də tarixi-demoqrafiya sahəsində uğurlu tədqiqatlar aparılmış, yüksək nəticələr əldə edilmişdir.

ETL-də tarixi-demoqrafiya sahəsində uğurlu tədqiqatlar aparılmış, dissertasiya mövzuları müdafiə edilmişdir.

1. t.ü.f.d. Z.Ə.Cavadova - Şimal-Qərbi Azərbaycan: tarixi-demoqrafik tədqiqat (XIX əsrin əvvəllərində - 70-ci illər)
2. t.ü.f.d. İ.F.Kazımov - Naxçıvan bölgəsinin tarixi (1828-1920-ci il)
3. t.ü.f.d. S.Ə.İbişov - Quba xanlığının əhalisı (tarixi-demoqrafik tədqiqat)
4. t.ü.f.d. A.A.Abbasova - XVIII əsrdə Rusiyanın Cənubi Qafqaza qarşı işğalçılıq siyasətində dini-etnik amillər
5. t.ü.f.d. S.S.Xəlilova - XIX əsrin II yarısında - XX əsrin əvvəllərində azəbaycanlıların sahibkarlıq fəaliyyəti
6. t.ü.f.d. N.Ə.Quliyev - Naxçıvan xanlığının əhalisi (tarixi-demoqrafik tədqiqat)
7. t.ü.f.d. A.Ə.Məmmədova - Car-Balakən camaatlığı XVII əsrin sonları-XIX əsrin 30-cu illərində (tarixi-demoqrafik tədqiqat)
8. t.ü.f.d. S.O.Mustafayeva-Cənubi Qafqazda ərazi və sərhəd dəyişiklikləri (1917-1922-ci illər)
9. t.ü.f.d. A.A.Hacıyev - Dərbəndin əhalisi: XIX-XX əsrin əvvəllərində (tarixi-demoqrafik tədqiqat)
10. t.ü.f.d. S.Z.Quliyeva- Heydər Əliyevin əsərləri Azərbaycan Respublikasının İslam Konfransı Təşkilatı ilə qarşılıqlı əlaqələrini öyrənmək üçün mənbə kimi
11. t.ü.f.d. Ş.F.Fərəcov - Ermənistan SSR-də azərbaycanlıların demoqrafik vəziyyəti (1920-1980-ci illər)
12. t.ü.f.d. L.Vaqif qızı - Azərbaycan Respublikası ilə Avropa İttifaqı arasında əməkdaşlıq (1991-2008 - ci illər)

ETL-İN ELMİ JURNALI:

ETL-də Yaqub Mahmudovun rəhbərliyi ilə 2003-cü ildən etibarən ETL-də "Dünya azərbaycanlıları: tarix və müasirlik" adlı elmi-nəzəri toplu nəşr olunur (https://history.bdu.info.az/dunya-azerbaycanlilari-tarix-ve-muasirlik ). Əldə olunan elmi nəticələr elmi tədqiqatlarda istifadə edilir və tədris prosesinə tətbiq edilir.

ETL-İN TƏŞKİL ETDİYİ ELMİ KONFRANSLAR:

• 1997-ci il dekabrın 30-da AR Prezidentin İcra aparatı ilə birlikdə ölkədə ilk dəfə olaraq "Dünya azərbaycanlıları: demoqrafik proseslər, müasirlik" mövzusunda elmi-praktik konfrans keçirilmişdir. ETL-in təşkilatçılığı ilə 2016-cı ildən başlayaraq “Dünya azərbaycanlıları: tarix və müasirlik” mövzusunda ənənəvi konfranslar keçirilir:
• 1.“Dünya azərbaycanlıları: tarix və müasirlik” mövzusunda I elmi konfrans. 21-22 dekabr 2016-cı il. - http://history.bsu.edu.az/az/content/dnya_azrbaycanllar_ tarix_v_ masirlik_ mvzusunda_i_elmi_konfrans_1122_dekabr_2016_
• 2.“Dünya azərbaycanlıları: tarix və müasirlik” mövzusunda II respublika elmi konfransı. 21-22 dekabr 2017-ci il - https://history.bdu.info.az/2017-ci-il-dekabrin-21-22-de-bdu-da-dunya-azerbaycanlilari-tarix-ve-muasirlik-movzusunda-respublika-elmi-konfransi.
• “Dünya azərbaycanlıları: tarix və müasirlik” mövzusunda III Beynəlxalq elmi konfrans. 21-22 dekabr 2018-ci il - https://history.bdu.info.az/dunya-azerbaycanlilari-tarix-ve-muasirlik-movzusunda-iii-beynelxalq-elmi-konfrans
• “Dünya azərbaycanlıları: tarix və müasirlik” mövzusunda IV Beynəlxalq elmi konfrans. 29-30 dekabr 2021-ci il